استراتیژی مسعود پزشکیان رییس جمهور ایران در مورد افغانستان

استاد مسعود 5 اگست 2024

پزشکیان را مطالعه می کنم انقلابی راستگرا که از درون دانشگاه / پوهنتون برخاسته در همانجا تیر خلاص بر مخالفین خود با حرکات اش رها کرده ، دوکتور شده و استاد و رییس دانشگاه / پوهنتون پزشکی ( طبی) تبریز و بعد وزیر صحت عامه و بعد سال های زیادی در پارلمان ایران سیاست کرده است . او حالا در سخت و دشوار ترین زمانه های ایران قدرت را در دست دارد و با وجود تنگنا های کاری از بابت موجودیت فشار های معین و نداشتن صلاحیت های در موارد به پیش می رود .من با خوانش نوشته های او و شنیدن حرف هایش درک کردم که استراتیژی این مرد سیاسی در سه نکته تمرکز دارد و در مورد افغانستان در 8 نکته می خیزد که به این ترتیب با روشن کردن چنین نکات باید با او سیاست کرد . می خواهم در اول با سه نکته اولی و اهداف کلی و عمده ایشان مکث کنم و بعد انگشت گذاریم روی روابط که دولت ایشان با افغانستان می خواهند انجام دهند .

اولویت های کلی و استراتیژیکی دولت مسعود پزشکیان :

1- تقویت محور مقاومت : دولت ایشان بر تقویه هرچه بیشتر محوریت و تقویه محور مقاومت تکیه خواهند نمود ، این سیاست مانند پالیسی های داده شده از جانب رهبری ایران مانند پالیسی تغییر ناپذیر دنیال می شود و دولت پزیشکیان از این اصل بدون پرسش پیروی خواهد نمود و در تقویه آن برای جلب رضایت بیشتر رهبری ایران گام های خواهد برداشت . تاکتیک های که در درون این پالیسی انجام خواهد داد همان است که دولت ایشان آنرا تدوین نموده اند . باید در این مورد مطلب جالب را به عرض برسانم که روش تبدیل شدن استراتیژی به تاکتیک در دورن پالیسی های دراز مدت مانند روش است که در امریکا و سایر قدرت ها بکار گرفته می شود ، با درک این مورد باید تاکتیک های کشور های چون ما تغییرات را در خود در صورت ارتباط و یا گسترش روابط مد نظر گرفته شود . ایران از زمان زیادی که آغازش به زمان سلطنت شاهنشاه ایران بر می گردد در پی محوریت ایران است ، سیاست پان ایرانیزم که رضاشاه آنرا با تمامی قدرت تطبیق می کرد که حتا دوستان شاه را چون امریکا و فرانسه سبب نگران ساخته بود بعد از انقلاب اسلامی با لباس دیگر ولی محتویات همگون حرکت داده شده است . قبول دارم که امروز ایران در منطقه برایش محوریت را ایجاد نموده و تبدیل به محور شیعه جهان و دارای دوستان و گروپ های بزرگ در منطقه است که بر محور ایران می چرخند . عراق ، سوریه ، لبنان ، اردن ، یمن ، افغانستان ، پاکستان ، تاجیکستان ، آذربایجان جغرافیای اند که محوریت این کشور را نمایش می دهد . این محوریت سبب شده است که مقاومت را ایجاد و این محور مقاومت را ایران در این کشور ها بخصوص در کشور های شرق میانه که متاسفانه متشنج ترین بخش کره خاکی ما را تشکیل می دهد به روشنی دیده می شود و جالب اینکه ایران هیچگاهی به پنهان کاری در این مورد نپرداخته است . پس می توانیم نتیجه گیریم که شعله های مقاومت از دید ایران و شعله جنگ و بغاوت

از دید منطقه که با سیاست ایران ساز گار نیستند در استراتیژی ایران خوب کار می کند ، این باعث شده است که غرب بخصوص امریکا ایران را محور شرارت می داند در حالایکه دوستان ایران آنرا محور مقاومت

2- روابط با کشور های منطقه و جهان :

ایران در این مورد مانند سایر عرصه های سیاست خارجی خود با دشواری های معین رو در رو است و تمامی دولت های ایران با این مشکل تا اندازه درد سر های دیده اند ؛ پزشکیان نیز در این مورد باید از این دشواری ها گذر کند و خوب گذر کند زیرا در این مورد هرگونه خطا و اشتباه نه ساده بل اشتباه استراتیژیک بشمار رفته و عواقب ده ها مرتبه بالا تر که حتا نمی توان آنرا پیش بینی کرد مواجه خواهد شد .

دولت پزشکیان در این مورد از دید من که دید پزشکیان را خوانده ام روی سه نکته اساسی مکث و سه حلقه اساسی را نشانی نموده است که دلایل که من به آن متوجه شدم خیلی جالب بود . پزشکیان در روابط خود روی سه کشور زیاده مکث خواهد کرد . عربستان سعودی ، روسیه و چین .

اینکه چرا این سه کشور می پردازیم به روشنی مختصر در این مورد :

عربستان سعودی : عربستان سعودی به مرگ جمال عبدالناصر از مصر ، قذافی از لیبیا ، حافظ الاسد از سوریه و رهبری یمن و شکست سیاست پان عربیزم که سیاست ناسیونالستی عرب را به پیش میبرد ، پرچم پان عربیزم را در دست دارد و با اقمار عربی خود و تاثیرات دینی مانند مرکز کشور های اسلامی تبدیل به یکی از کشور های مهم و تاثیر گذار شده است که تمامی کشور های پرقدرت جهان به این موقف این کشور توجه فراوان دارد .سیاست های عربستان سعودی در این اواخر که از جانب ولیعد عربستان سعودی سمت و سو داده می شود همان حرکات جمال عبدالناصر به شکل دیگری است ولی ذاتش همان پان عربیزم و سیاست های ناسیونالسیتی عربی می باشد ، در میان کشور اسلامی تنها ترکیه می تواند حرف های را بزبان آرد که سکولار است ولی در دست راستگرا ها . ایران با درک این موقعیت می خواهد دشمنی دیرنیه و تیره بودن روابط را یکسو گذارد و از دهلیز عربستان سعودی سود سیاسی برد .

چین و رسیه : این درو کشور قدرت های خوابیده بیدار شده اند که از ده سال به اینسو حرف های شراکت در رهبری جهانی را سر داده اند و بزرگترین دشواری های جهان را سازمان داده اند و پیشتازی بزرگ را از دید اقتصاد رقم می زنند . هردو کشور در محور کش رهای بزرگ دیگر قرار گرفته اند و بزرگترین سازمان های جهان چون بریکس و شانگهای را پایه گذاشته اند که در اوضاع سیاسی جهان نقش تعین کننده دارند . روسیه و چین در جغرافیای یوروشیا نقش قاعده را دارند کشور های آسیای میانه که برای ایران بسیار مهم است در قاعده روسیه بازی می کند ، چین در آسیا و امریکای لاتین و آفریقا حرف اول را می زند . در کشور های آسیان یعنی کشور های تازه به صنعت رسیده جنوب شرق آسیا نیز ایندو حرف های دارند ، هردو کشور عضویت دایمی شورای امنیت سازمان ملل متحد را دارد که برای ایران حیاتی است و از جانب دیگر هر دو رقیب امریکا و کشور های اروپای غربی اند و از دید اقتصاد بازار های خوب انرژی ایران یکی چین است .مهم ترین حرف در درون استراتیژی پزشکیان رسیدن به یک موافقتنامه امنیتی با این دو کشور خواهد بود که یکی از اساسی ترین نکته و کلید مصونیت ایران را رقم خواهد زد ، پزشکیان در تلاش خواهد شدتا به این هدف برسد گرچه به نظر من شمولیت ایران در موافقتنامه با چین و یا روسیه ایران را با خطرات دیگری مواجه خواهد کرد . در این مورد ریس جمهور ایران در محدودیت بزرگ قرار دارد و نظر رهبری در ایران بالاتر از یک ویتو عمل می کند کافیست که امام در این مورد کمی بخنددو بگوید شوخی می کنید !

3- گسترش روابط تجاری و سرمایه گذاری : در این عرصه دوکتور دست آزاد دارد می تواند بتازد و بازار های جدید و قرار های تازه را بر پا کند ولی تحریم های در این عرصه نیز دست و پا پزشکیان را بسته است و باید با تعداد در معامله شد و تعداد دیگر را بیرون از دایره تجاری ارزیابی کرد . حالا ایران با داشته های بزرگ داخلی اقتصاد ایران را با وجود سد ها دشواری به پیش می خزاند که مسله ارزش پولی نامناسب و کاهش ذخایر ارزی با وجود ثروت بزرگ دشواری های تازه است که هر روز تازه تر می شود ، افزایش تولید داخلی و گریز از تحریم اقتصادی و بازار های منطقه می تواند هدف های بزرگ دولت پزشکیان باشد .

روابط با افغانستان : در مورد افغانستان دولت ایران نکات زیرین را مدنظر می گیرد

1- سیاست های گذشته ایران که جز پالیسی های دراز مدت اینکشور است تعقیب می شود و این سیاست مطابق زمان و تغیر اوضاع و شرایط سیاسی افغانستان نوسازی خواهد شد .

2 همکاری های اقتصادی و تجاری میان ایران و افغانستان به مثابه یکی از بازار های فروش و تهیه سرمایه برای افغانستان و موجودیت 5 ملیون پناهنده افغانستان در ایران و سرمایه گذاری 3،5 ملیارد دالر از جانب شهروندان افغانستان در ایران مانند بزرگترین سرمایه گذاران خارجی می تواند این همکاری را رونق بخشد ، این مورد کاملا نشان دهنده این است که یک بخش از اقتصاد ایران را شهروندان افغانستان با صد ها دشواری های که دارند با متانت پیش می برند . چالب این است که ما در ایران هیچ شهروند افغانستان را مشاهده نمی کنید که دست به تگدی زند .

3 – حفظ روابط با حاکمیت افغانستان : این اصل را هم ایرانی ها و افغانستان تا هنوز حفظ نموده اند

4 – مسایل آب و منابع طبعی : در این مورد بازهم دشواری های تازه رونما خواهد شد زیرا مناطق سیستان و بلوچستان ایران وابسته به آب افغانستان بوده وقرار داد غیر قابل قبول هیرمند مبنی بر واگذاری 26 مترمکعب آب در فی ثانیه در این اواخر دشواری ها و در تعداد موارد تیره گی های سیاسی را نیز موجب می شود . ایران با نوشیدن دریای هیرمند و هیری رود و فراه رود و رود های دیگر عادت به گرفتن آب مطابق به منافع خود دارد که در اکثر موارد منافع افغانستان که سربند آب است فراموش می کند . فکر می کنم این مسله با روابط افغانستان و ایران تاثیر فراوان خواهد گذاشت .

5 – مسایل امیتی و مبارزه با تروریزم : این اساسی ترین حرف های ایران است که در سطح جهان مطرح است و شرق ایران که افغانستان است حیاتی بشمار می رود . افغانستان تا هنوز این مسله با حسن نیت تعقیب نموده است . می دانیم که ایران در 40 سال پسین همیش یکی از کشور های بوده است که بحران افغانستان را مدیریت نموده و همیش در جنگ افغانستان دخیل بوده است . آغای ظریفی وزیر حارجه قبلی ایران از تمویل جنگاوران زیاد با افتخار سخن می زند . تعریف تروریزم از جانب ایران و امریکا و کشور های غربی متفاوت است که روی این تعاریف نیز تاکید خواهد شد

6- حمایت از شعیان و اقلیت ها : در این مورد سیاست های قبلی ایران دنبال می شود و این سیاست ها از جانب رهبری ایران هدایت می گردد . گروه های بیرون از مذهب شیعه در افغانستان در طول 40 سال شکل گرفته است دولت پزشکیان فکر می تکیه بر این گروپ ها را بیشتر خواهد کرد .

نتیجه:

ایران در مورد حاکمیت دوفکتوی افغانستان دوسیاست متفاوت در دو مقطع زمانی متفاوت داشته است دولت های ایران از سال های 1996 تا 2000 یعنی حاکمیت اول طالبان کاملا مخالف انان بود ولی بعد از سال 2000 تا 2021 یکی از بزرگترین تمویل کننده های طالبان و حمایه کننده آنان بود که این امر را دولت ایران با روشنی بدون پنهان کاری قصه دراز ی می کنند . حالا دولت ایران و حاکمیت دوفکتوی افغانستان یکی از خوبترین روابط را دارند . با وجود تمامی حرف ها باید در میدان سیاست سیاست بازی کرد و سیاست بازی با مدیران بحران افغانستان تا اندازه دقت کار دارند .