افغانستان در میان دو غول منطقه ازبیکستان و پاکستان . 6 سپتامبر 2024 میلادی سنبله 1403 خورشیدی استاد مسعود

1-گشایش شهر بین المللی تجارتی در شهر تمرز ازبیکستان و حرکت خط آهن ترانس افغان نکته آغازین جرکت کالا های آسیای میانه به جنوب آسیا شکل می گیرد و پاکستان که هدف و آخرین نکته ترانس افغان است به پاکستان بندر تورخم وصل شده و برای اولین بار جنوب آسیا به آسیای مرکزی از طریق افغانستان ؛ در حالیکه افغانستان تنها خط ترانزیت بشمار می رود وصل می شود برایم جالب اینجاست که افغانستان مانند وصل کننده چهار گوشه آسیا نه بل مانند یک خط وصل کننده تبارز نموده و کرکتر اصلی چیوپولیتنک خود را از دست می دهد . این موضوع را در نوشنه بعدی روشن می سازم ولی تا نوشته بعدی لطف کنید در یوتیوب بدرس 354 مراجعه فرمایید .

2 – برای اینکه بدانیم که چه باید کرد لازم می دارم در این نوشته موقعیت سیاسی اقتصادی پاکستان را برای تو خواننده عزیز با وجود که میدانم معلومات در مورد پاکستان دارید ارایه نمایم ، برای اینکه می دانم بدون داشتن معلومات روشن و حرکات تاریخی اقتصادی پاکستان نمی توان عملکرد مناسب را در برابر اینکشور اتخاذ کرد .

3- پاکستان را کشور کودتا ها می دانند در حالیکه حالا افغانستان در این مورد پیشی دارد ، در این کشور سه بار کودتا صورت گرفته که دگرگونی اقتصادی سیاسی بزرگ را بوجود آورده است

کودتا ها :

• 3-1کودتا 1958 که ازجانب مارشال ایوب خان صورت گرفت ، این اولین کودتا پاکستان بشمار می رود که در مقابل دولت اسکندر میرزا صورت گرفت ، ایوب خان بعد از این کودتا فرمانروای مطلق پاکستان تبدیل شد و تا سال 1969 میلادی بر پاکستان حکومت راند ، او را دیکتاتور ترین جنرال پاکستان می دانند که توانست با تمامی حرکات انرشیستی مقابله کند و یک پاکستان مرکزی را بنیاد نهاد .
• 3-2کودتای 1977 که توسط جنرال ضیالحق سازمان داده شد و تا سال 1988 میلادی بر پاکستان حکومت کرد
• 3-3 کودتای 1999 که توسط جنرال پرویز مشرف صورت گرفت و ذولفقار علی بوتو را سرنگون و خود تا سال 2008 بر قدرت باقی ماند .
• این کودتا ها اثر عمیق بر سیاست پاکستان داشت و روند دموکراسی را در این کشور دگرگون ساخت که تا هنوز بر سیاست پاکستان سایه افگنده است .
• 4- مراحل اقتصادی پاکستان و نظام های اقتصادی پاکستان: پاکستان از آغاز ایجاد تا اکنون چهار مرحله اقتصادی را با حرکات مطابق نظام سیاسی شکل یافته سپری نموده است .
• 4-1 نظام اقتصادی مختلط که از سال 1947- 1971 میلادی حرکت داده شد و زیاده در تحت تاثیر سیاست اتخاذ شده هند ، اندونیزیا ، یوگوسلاویا ، مصر و افغانستان بود ، در این مرحله پاکستان اقتصاد مختلط رهبری شده را تطبیق کرد .
• 4-2 نطام ملی سازی و رفتن بسوی اقتصاد متمرکز که از سال های 1972 – 1977 میلادی تطبیق گردید ، در این زمان جناب ذولفقار علی بوتو نخست و صدراعظم کشور بود و حرکات تیپ چین را تطبیق می کرد ، در این زمان حزب مردم پاکستان حرکات چپ گرایانه نرم و میانه ولی چپ چینی را می پسندید .
• 4-3 مرحله برگشت به خصوصی سازی بسیار شدید که از سال 1977 – 1999 میلادی اتخاذ شد یک برگشت از ملی سازی به خصوصی سازی اقدام صورت گرفت و اقتصاد پاکستان از ملی سازی و عدالت کارگری فاصله گرفت .
• 4-4 مرحله اقتصاد مارکیت که از سال 2000 میلادی با داخل شدن قوت های ناتو در افغانستان اتخاذ گردید و سیاست معقول پاکستان برای چلب سرمایه گذاری غرب در پاکستان صورت گرفت ، این سیاست توانست 42 کشور ناتو و دوستان ناتو که در افغانستان مصروف پیکار بودند به پاکستان چلب و بزرگترین سرمایه گذاری های را درتمامی عرصه ها پایه گذارد . پاکستان هیچگاهی مدیریت جنگ افغانستان را که طی 40 سال انجام داد و بزرگترین موفقیت های اقتصادی و نظامی را برایش آورد فراموش نمی کند .
• 5 ساختار اقتصادی پاکستان :
• 5-1در اقتصاد پاکستان سکتور های مختلف با اتخاذ سیاست های اقتصادی شکل می گیرند و این سیاست ها غالبا اقتصاد اینکشور را بسوی صنعتی شدن سوق می دهد . در شرایط کنونی عناصر متشکله جی دی پی این کشور چنین است که : زرعت 19% صنعت 25 % و خدمات 56% است .
• 5-2 دراقتصاد اینکشور صاردات بصورت مجموعی 32 ملیارد دالر را رقم می زند در حالیکه واردات رقم 70 میلیارد را نشانی می کند ، که بصورت روشن کسر بیلانس تجارتی را نشان می دهد . ولی این ناشی شده از سیاست سیاست تعوض واردات و تسریع بخشیدن روند صنعتی شدن را نشان می دهد . پس به این صورت با وجودیکه حرف های در این مورد وجود دارد ولی من فکر می کنم که این کسر را میتوان مثبت تلقی کرد .
• 5-2 تولیدات داخلی این کشور جی دی پی در سال 2023 میلادی به 377 میلیارد رسید
• 5-3 درامد سرانه این کشور 1600 دالر است
• 6- نفوس : پاکستان یکی از کشور پر نفوس چهان بشمار می رود . پاکستان دارای 240 میلون نفوس است که در مساحت 881913 کیلومتر مربع زندگی دارند.
• 6-1 ساختار نفوس بر اساس فدرال ها :
• پنجاب – 110 ملیون
• سند – 50 ملیون
• خیبر پشتنخواه 40 ملیون
• بلوچستان – 15 ملیون
• مهاجر – 7 ملیون
• 6-2 ترکیب به اساس نمایش فیصدی :
• پنجابی – 44 %
• پشتون – 15 %
• سند – 14 %
• بلوچ – 4%
• ………………………………………………………………………………………………
• 7- دریا ها و رودخانه های پاکستان : در این بحث کوتاه به خاطر درآمد دارم که روشن شود که باوجود دریای بزرگ در پاکستان اینکشور سربند آب نیست و تمامی دریا های بزرگ اینکشور از بیرون سرحدات پاکستان از کشور های همسایه سرازیر می شود که می تواند یک نکته آسیب پذیر باشد .
• 7-1- دریای سند : این دریا یکی از بزرگترین دیاری اینکشور را می سازد که 3180 کیلومتر در داخل پاکستان جریان می یابد ، این دریای بزرگ از چین سرچشمه می گیرد .
• 7-2 رود چیناب : به طول 960 کیلومتر در داخل پاکستان جریان می یابد از پنجاب هند سرچشمه می گیرد .
• 7-3 رود جهلم : به طول 775 کیلومتر در داخل پاکستان جریان می یابد از کشمیر سرچشمه می گیرد که مورد اختلاف هند و پاکستان است .
• 7-4 رود راوی : به درازنای 720 کیلومتر در پاکستان جریان دارد از هند سرچشمه می گیرد .
• 7-5 رود ستلج : به درازنای 1450 کیلومتر در داخل پاکستان جریان دارد از تبت سرچشمه میگیرد ، این منطقه مورد اختلاف هند و چین است .
• 7-6 دریای کابل : به درازنای 700 کیلومتر در داخل پاکستان جریان می یابد از افغانستان سرچشمه می گیرد .
• نکته : دیده می شود که از شش دریای بزرگ پاکستان هیجیک آن از داخل پاکستان سرچشمه نمی گیرد و این نکته قابل مکث است .
• 8- معادن :
• 8-1 سمنت : پاکستان یکی ار بزرگترین دارنده معدن سمنت است و از همین رو سخت در تلاش بود تا در وقت موجودیت قوت های غربی در افغانستان به استخراج سمنت دست نزند و یکی از وارد کننده های سمنت از پاکستان باشد که متاسفانه تعداد آدم های نزدیک به قدرت این کشو.ر را در این امر یاری رسانید .
• 2- 8معادن طلا ، نقره ، گاز و نفت ، زمرد که اکثرا در بلوچستان قرار دارد ، بلوچستان یکی از عنی ترین مناطق پاکستان از دید معادن است ولی یکی از عقب مانده ترین در میان ایالات های پاکستان می باشد .
• 9-اصل نکته و آسیب شناسی :
• 9-1 آسیب اقتصادی : مارکیت در این مورد مطالعات انجام داد و به این نتیجه می رسد که آب و نداشتن منابع آبی پاکستان را در دهه 2030 به مشکل اقتصادی سیاسی و حتا به جنگ خواهد کشانید . از این رو برای مقابله این روز پاکستان باید کشور های همسایه بخصوص افغانستان و هندوستان راه کار های را اتخاذ نمایند .
• 9-2 پاکستان همسایه دوقدرت بسیار بزرگ اقتصادی جهان چین و هند قرار دارد که نمی تواند رقابت کالایی را انجام دهد این کشور با دشواری های ترانزیتی با افغانستان مواجه است که رسیدنش را به آسیای میانه مشکل و دشوار ساخنه است برای حل این موضوع تجدید نطر در سیاست های خصمانه با فغانستان می تواند برایش مفید باشد .
• 9-3 کشور های آسیای میانه که در دایره یوروشیا حرکت می کنند یک منطقه حیاتی اقتصادی چین و روسیه و در مجموع بریکس را می سازد که پاکستان وابسته گی خاص به چین دارد و نمی تواند رقابت را در مقابل اینکشور سازمان دهد .
• 9-4- کشور های اسیای میانه با سرعت بسیار مناسب مراحل صنعتی زرعتی را طی می کنند و تا چند سال دیگر بازار مشبوع و یا رقابتی کلان را می سازد که پاکستان در وموجود روسیه و چین و هند و کوریا و جاپان برایش دشواری های فراوان بوجود می اید .
• 9-5 بازار های خلیج میرود که از جانب چین تسخیر شده و تکنالوژی نظامی نیز در اختیار امریکا و روسیه است صرف کارگران پاکستانی آنهم در امور مالی می توانند با عرضه کار ارزان ولی با رقابت شدید بنگله دیشی ها و هندی مواجه خواهند بود .
• نتیچه :
• ما با این غول که همه راه هایش می رود بسته شود مواجه هستیم اگر نجنبیم مانند امروز که ازبیک ها از شمال و پاکستانی های از جانب برای بلعیدن ما گام بر خواهند داشت با وجود یکه باور داریم ما خار مهلک در گلوی هرسگ خواهیم بود ولی باید خود را نه از راه جنگ بل از طریق اقتصاد اماده ساخت